يكي از ويژگيهاي بارز شهرسازي مناطق كويري، كوچه‌ها و گذرهاي سرپوشيده آن است كه به آنها ساباط گفته ميشود. هدف از طراحي و اجراي ساباط اينست كه انسان گرمازده را در سايه خود، از تابش خورشيد در امان نگهدارد. نحوه استقرار ساباطها به گونه‌اي است كه انسان پياده در مسير حركت خود در يك توالي مناسب در فضاي سايه قرار ميگيرد. در خيلي از ساباطها ورودي چند خانه مجتمع شده است كه از نظر افزايش حس همسايگي و همبستگي محله اي حائز اهميت است. ساباط وسيله‌اي در تقابل با وزش بادهاي موسمي نيز هست. معمولا پشت بام ساباطها مورد استفاده واحدهاي همجوار قرار ميگيرد كه در برخي از آنها به صورت اتاقي مشرف به كوچه جلوه‌گر ميشود. در برخي از كوچه‌هاي بن بست ساباط اجرا ميشود كه در قسمت ورودي آن دري محكم تعبيه ميشده است. اينگونه از فضاها دربند ناميده ميشود كه در مجموع در افزايش امنيت ساكنان كوچه مناسب بوده است.
ساباط در زبان فارسي داراي ريشه‌اي كهن است. بخش اول آن «سا» به معناي آسايش و بخش دوم آن «باط» نمودار ساختمان، آبادي و عمارت است كه اين نوع معماري خاص مناطق آب و هواي گرمسير و كويري است تا با انداختن سايه و ايجاد مسيري خنك براي رهگذران، آنها را از شدت تابش نور خورشيد و گرما در اين معابر محافظت كند. ساباطها از لحاظ نوع سقف به دو گونه تقسيم ميشوند؛ يك گونه آن داراي سقف مسطح بوده و از تيرهاي چوبي و حصير براي نگهداري وزن و سقف آن استفاده ميشود و نوع ديگر ساباطهايي است كه داراي طاق هستند. اين ساباطها با توجه به مسائل استاتيكي بخوبي ميتوانستند وزن سقف را هرقدر هم سنگين بود به ستونها، ديوارها و سپس به زمين منتقل كنند. روش آجرچيني اين سقفها اغلب به صورت رومي انجام ميشده است. منبع: جام جم
